بحث اختیار، آیا درعالم ماده علّت و معلول حاکم است؟ در اندیشه های اقبال لاهوری-از زبان عبدالکریم سروش

فایل صوتی :
https://soundcloud.com/aram-nobarinia/c2ytsheeikm0
-------------------------------
آیا آزادی اراده وجود دارد؟
مردم فکر میکنند که ما یک جهان ماده داریم که قوانین جبری خودش را دارد و یک جهان روح داریم که ان هم قوانین خودش را دارد و در هر دو صورت ما دچار جبر خواهیم شد مخصوصا اگر جهان ماده را هم تقدم ببخشیم به جهان روح و بگوییم که ابتدا ماده بود و تکامل ماده که در نهایت به قله تکامل خود که رسید شعور پدید آمد و این شعور هم ناچار در چنگال و اسارت قوانین ماده است و خود را نمی تواند از او آزاد نماید.
آیا جهان ماده از ما متمایز و استقلال دارد یا این جهان ماده و طبیعت را ما ساخته ایم؟
آراء او بسیار نزدیک به آراء پست مدرن هاست که میگویند همه چیز ساخته ماست نه تنها قوانین اجتماعی بلکه قوانین طبیعت . ما به طبیعت به گونه ای نگاه میکنیم که مطابق نیازها و دیدگاههای ما است . ای بسا اگر ما دیدگاههای دیگری داشتیم و برشهای دیگری میزدیم ، قوانین دیگری می ساختیم.
اگر ما نوع دیگری از ریاضیات و ابزارها و غایات و مقاصد داشتیم اساسا در طبیعت به چشم دیگری نظر میکردیم و ای بسا که علم های دیگری هم می آفریدیم که در صدر همه اینها قصه علت و معلول است که آیا در عالم ماده علت و معلول وجود دارد؟
چون همه قوانین طبیعت به فرض وجود و استحکام تکیه بر قانون علت و معلول می دهد اقبال اصل علیت را زیر سوال می برد و فقط به کمک کانت از عهده حل مسئله برمی آید، یعنی فرو شکستن اصل علت .
این جهان بر ساخته ماست اگر ما نبودیم هیچکس نمیتواند بگوید که این جهان چگونه است همه اینها را ما فرض میکنیم. منظور از فرض ، فرض اختیاری و قراردادی نیست . ذهن ما این مفروضات را با خود دارد و مادرزاد است و نمی تواند از آنها سرپیچی و سرکشی بکند درست مثل قوانین منطق .
ما قوانین منطق را درست مثل قوانین ر یاضی آنها را وضع نکردیم ولی غیر از آن هم نمیتوانیم تصور بکنیم .
نیازهای ما اصل علیت را پدید آورده است ما نیاز داشته ایم که بگوییم جهان منظم است و این نظم را با اصل علیت تبیین کنیم ای بسا که در صورت دیگر میتوانستیم جهان را یک توده حوادث بی نظم و بی قرار بپنداریم.
...

Episode 3 Dars 8 Dr. Soroush