พระลอลงสวน - ละครพันทาง เรื่องพระลอ ตอน "พ่อขุนแมนสรวง"
ละครพันทางเป็นละครแบบผสม ปรับปรุงขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ดำเนินเรื่องด้วยบทร้อง ลีลาท่ารำมีทั้งท่ารำของชาติต่าง ๆ ผสมกับท่ารำของไทย เพลงร้องและเพลงบรรเลงมีทั้งไทยและสำเนียงภาษาของชาตินั้น ๆ การแต่งกายจะแต่งกายตามเชื้อชาติของตัวละครสำหรับละครพันทางเรื่องพระลอ เป็นบทพระนิพนธ์ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ที่ทรงพระนิพนธ์ขึ้นจากลิลิตของเก่าสมัยกรุงศรีอยุธยา เดิมเป็นนิทานพื้นบ้านทางภาคพายัพ เขตลานนาไทย ดำเนินเรื่องด้วยบทร้องและบทเจรจา มีลีลาท่ารําของชาติต่าง ๆ ผสมกับท่ารําของไทยร่ายรำไปตามเพลงที่มีสำเนียงภาษาของชาตินั้น ๆ ด้วยสุนทรียะความงามของท่ารำ ความไพเราะของเพลงและความสละสลวยของบทนาฏกรรม จึงทำให้ละคร เรื่องพระลอ เป็นยอดแห่งละครพันทาง
เนื้อเรื่องย่อการแสดง
พระลอ กษัตริย์แห่งเมืองแมนสรวง ทรงมีพระสิริโฉมรูปงามเลื่องลือไปถึงเมืองสรอง ทำให้พระเพื่อน พระแพง พระราชธิดาทั้งสององค์ของท้าวพิไชยพิษณุกรกษัตริย์เมืองสรอง เกิดความเสน่หา ปรารถนาจะได้พระลอมาเป็นคู่ครอง นางรื่นและนางโรยสองพี่เลี้ยงหยั่งรู้ถึงพระทัย จึงร่วมกันวางอุบายส่งคนไปขับซอพรรณนาความงามของพระเพื่อนกับพระแพงให้พระลอฟังพระลอต้องมนตร์เสน่หาจึงตัดสินพระทัยทูลลาพระนางบุญเหลือพระมารดาและนางลักษณาวดีชายา ออกเดินทางไปยังเมืองสรอง
เมื่อพระลอ นายแก้วและนายขวัญเดินทางมาจนถึงแม่น้ำกาหลง ได้สรงน้ำและอธิษฐานเสี่ยงทาย ทรงเห็นแม่น้ำกลายเป็นสีแดงดั่งสีเลือดไหลวนอยู่ตรงหน้าเป็นอัศจรรย์ ก็ทรงรู้ทันทีว่าเป็นลางร้าย แต่ยังฝืนพระทัยเดินทางต่อไปขณะเดียวกันพระเพื่อนและพระแพงได้ใช้ให้นางรื่น นางโรยไปขอให้ปู่เจ้าสมิงพรายช่วยใช้เวทมนตร์เร่งให้พระลอเสด็จมายังเมืองสรองโดยเร็วปู่เจ้าสมิงพรายได้เนรมิตไก่แก้วตัวงาม แล้วใช้ให้ไปล่อพระลอ จนเข้ามาถึงเขตเมืองสรอง พระลอได้ปลอมตัวเป็นพราหมณ์ผู้ทรงศีล ส่วนนายแก้วและนายขวัญ เปลี่ยนชื่อเป็นนายรามกับนายรัต และให้มัคคุเทศก์นำทางเข้ามาจนถึงอุทยานเมืองสรอง นางรื่นและนางโรยรู้ว่าพระลอมาถึงเมืองแล้ว จึงพามายังตำหนักของพระเพื่อนพระแพง ทั้งสองฝ่ายต่างก็มีใจปฏิพัทธ์เสน่หาต่อกัน
คำบรรยาย
ธัญนัฏกร กล่ำแดง
จากสูจิบัตรงานสัปดาห์วันอนุรักษ์มรดกไทย พุทธศักราช ๒๕๖๖