استاد محسن قرائتی در تفسیر سوره حمد (فاتحه‌الکتاب) با بیانی ساده و روان به اهمیت این سوره پرداخته و مفاهیم کلیدی آن را توضیح داده است. در ادامه نکات اصلی تفسیر ایشان از این سوره را مرور می‌کنیم:
1. اهمیت سوره حمد
ام‌الکتاب بودن: این سوره خلاصه‌ای از معارف قرآنی است و در تمام نمازهای روزانه خوانده می‌شود.
ارتباط مستقیم با خدا: سوره حمد، گفت‌وگویی مستقیم بین بندگان و پروردگار است.
2. تفسیر آیات
آیه 1: «الحمد لله رب العالمین»
همه ستایش‌ها و خوبی‌ها به خداوند تعلق دارد.
خداوند رب است، یعنی مربی و پرورش‌دهنده همه جهانیان.
تأکید استاد: حتی نعمت‌هایی که به وسیله انسان‌ها یا طبیعت به ما می‌رسند، در نهایت از خداست.
آیه 2: «الرحمن الرحیم»
خداوند با صفت‌های رحمت گسترده (رحمن) و رحمت خاص برای مؤمنان (رحیم) معرفی می‌شود.
پیام: رابطه خدا با بندگان بر اساس رحمت و محبت است.
آیه 3: «مالک یوم الدین»
خداوند مالک روز قیامت است.
تأکید بر مسئولیت انسان در برابر اعمالش و یادآوری هدف آفرینش.
آیه 4: «ایاک نعبد و ایاک نستعین»
اعلام بندگی خالصانه به خدا و درخواست کمک تنها از او.
پیام: عبادت بدون شرک و تکیه بر خدا در تمام امور.
آیه 5: «اهدنا الصراط المستقیم»
درخواست هدایت به راه درست و پایدار.
صراط مستقیم یعنی راه ایمان، عمل صالح، و پرهیز از افراط و تفریط.
آیه 6 و 7: «صراط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و لا الضالین»
راه کسانی که خداوند به آنها نعمت هدایت داده است.
پرهیز از راه کسانی که گرفتار خشم الهی شده‌اند (مانند یهود) و کسانی که گمراه شده‌اند (مانند نصارا).
3. پیام کلی سوره حمد
تأکید بر توحید، عبادت خالصانه، و نیاز به هدایت دائمی.
نشان دادن رابطه محبت‌آمیز و مسئولانه میان بنده و پروردگار.