เรื่องเล่าพระ ความมหัศจรรย์ของใจ จิต วิญญาณ
ใจ มาจากคำว่า มโน
จิต มาจากคำว่า จิตตัง
วิญญาณ มาจากคำว่า วิญญานัง
ทั้ง 3 ชื่อ เป็นชื่อของธาตุชนิดเดียวกัน แต่เวลาที่เราเรียกชื่อต่างกัน เพราะเรียกตามการแปรของธาตุ
วัตถุธาตุที่ประกอบขึ้นเป็นมนุษย์ อยู่ใต้อำนาจของใจ เมื่อเกิดสุขเกิดทุกข์ขึ้นมา การแก้ไขสุขทุกข์ ต้องแก้ไขที่ใจ
อาสวะ คือ สิ่งที่รอบด้านแห่งวิญญาณธาตุ อาสวะมี 4 อย่าง
1.กามาสวะ คือ ทุกสิ่งทุกอย่างที่น่ารัก น่าใคร่
2.ภวาสวะ คือ ความปรากฏหรือการเปลี่ยนแปลงของทุกสิ่ง
3.ทิฏฐาสวะ คือ การเห็นอาการต่างๆ เหล่านั้น
4.อวิชชาสสะ คือ ความไม่รู้ โง่ เบาปัญญา
แรกเริ่มเดิมที วิญญาณธาตุ เป็นธาตุรู้ เป็นความรู้มหัศจรรย์ มีแสงสว่างในตัวเอง ไม่มืดมัว แต่เมื่อคลุกเคล้ากับอาสวะ คือเครื่องหมักดองกิเลส ความมืดมัวของวิญญาณธาตุ เรียกว่า อวิชชา และอวิชชานี่เองเป็นต้นเหตุแห่งการเกิด
คำว่า อวิชชา แปลว่า ไม่มีกระแสแห่งความรู้ อันหมายถึง วิญญาณธาตุ ที่ถูกห่อหุ้มด้วย อวิชชา นั่นเอง
จิตขันธ์ คือ ดวงจิต มี 4 อย่าง
1.เวทนา หมายถึง รู้-เสวยอารมณ์สุข-ทุกข์
2.สัญญา หมายถึง รู้ จำ กล่าวโดยรวมคือ จำได้หมายรู้ทุกสิ่งที่ผ่านเข้ามาในกระแสของตน
3.เจตนา หมายถึง มีความจงใจ ตั้งใจทำ คิด นึก ในสิ่งนั้นๆ
4.วิญญาณ หมายถึง อาการที่มีความรู้สึก ในทุกสิ่ง
ใจ จิต วิญญาณ และวัตถุธาตุทั้งหมด ก็เป็น สักแต่ว่า ของประจำโลก แต่จิตจะไม่หมุนเวียนไม่มึนเมา ลุ่มหลง จนมีกำลังเหนืออาสวะ อันเป็นเหตุให้รู้แจ้ง สิ้นอวิชชา เป็นอิสระจากสิ่งร้อยรัดคือสังโยชน์ทั้ง10 เข้าถึงธรรมวิเศษ เป็นอริยบุคคลองค์อรหันต์ หลุดพ้นจากวัฏสงสาร เข้าแดนบรมสุข สงบเย็น คือแดนแห่งพระนิพพานนั่นเอง