داود مرادی گراوند - ارزش افزوده (وس) از خدمات تا کلاهبرداری
# خدمات ارزش افزوده (وس) چیست؟
خدمات ارزش افزوده (وس) در صنعت مخابرات، خدماتی است که فراتر از خدمات پایه مخابراتی (مانند انتقال پیامهای متنی یا صوتی) ارائه میشود و هدف آن ایجاد امکانات یا محتواهای اضافه برای کاربران است. این خدمات معمولاً از طریق بسترهای مخابراتی ارائه میشوند و شامل مواردی چون پیامکهای اطلاعاتی، محتوای دیجیتال و سرگرمیهای مبتنی بر موبایل هستند. در ایران نیز این خدمات با هدف پر کردن خلأهای سیستم بانکی، مانند عدم وجود کارتهای اعتباری بینالمللی، راهاندازی شد.
# نقش داود مرادی گراوند در خدمات ارزش افزوده
#داود_مرادی_گراوند از فعالان صنعت خدمات ارزش افزوده در ایران بود. وی و گروهش در طراحی زیرساختهای فنی و ارائه خدمات دیجیتال نقش داشتند. مرادی تصدیق میکند که در کنار فعالیتهای قانونی و تکنولوژیکی، برخی پروژهها به دلیل نبود نظارت کافی به مشکلات اخلاقی و مالی ختم شدند.
مرادی در این لایو اشاره کرده است که:
۱- در بسیاری از پروژهها به عنوان پیمانکار فنی عمل کرده و زیرساختهای لازم را برای شرکتها فراهم کرده است.
۲- رگولاتورهای دولتی به جای نظارت کافی، خود در درآمد این خدمات شریک بوده و این موضوع باعث ایجاد تعارض منافع شده است.
۳- بسیاری از درآمدهای خدمات ارزش افزوده در ایران از طریق شرکتهای وابسته به نهادهای نظامی و حکومتی به دست میآمده و بخشی از این درآمدها به پروژههای خاص منتقل میشده است.
# چگونه خدمات ارزش افزوده (وس) به بستری برای کلاهبرداری تبدیل شد؟
خدمات #ارزش_افزوده در ایران ابتدا با هدف ارائه محتوای دیجیتال و خدمات پرداخت خرد آغاز شد، اما بهمرور زمان و با ضعف نظارت و مدیریت، به بستری برای کلاهبرداریهای گسترده تبدیل شد.
# اسامی شرکتهای دخیل در کلاهبرداری وس
بر اساس اطلاعات مستند و بررسیهای جرجندی، شرکتهای متعددی در فرآیند کلاهبرداری خدمات ارزش افزوده (#وس) نقش داشتند. این شرکتها عمدتاً در سه سطح اصلی فعالیت داشتند:
۱- *سطح اپراتورها و زیرساختهای اصلی:*
- *همراه اول و ایرانسل:* بهعنوان اصلیترین اپراتورهای مخابراتی، نقش مهمی در جمعآوری پول از کاربران و انتقال آن به شرکتهای ارائهدهنده محتوا (Content Providers) داشتند. این اپراتورها با دریافت سهمی از درآمد، شریک مستقیم در این فرآیند بودند.
- *مبینوان:* یکی از شرکتهای زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان امام که بهعنوان یک "اگریگیتور" (Aggregator) نقش واسط میان اپراتورها و شرکتهای ارائهدهنده محتوا را ایفا میکرد. این شرکت در تقسیم درآمد و نظارت بر سرویسها دخیل بود.
- *همراه وس:* وابسته به بنیاد تعاون سپاه، این شرکت نیز بهعنوان یک اگریگیتور نقش اساسی در مدیریت و توزیع درآمدها ایفا میکرد.
۲- *سطح شرکتهای اگریگیتور (Aggregator):*
این شرکتها بهعنوان واسط میان اپراتورها و شرکتهای ارائهدهنده محتوا فعالیت داشتند. نقش آنها در تقسیم درآمدها و همچنین اعمال نظارت (یا عدم نظارت) بر عملکرد شرکتهای کوچکتر بسیار کلیدی بود.
- *پردیس شریف:* سهامدار این شرکت، همراه اول بود. این شرکت در مدیریت و توزیع درآمدها فعالیت داشت و نسبت به سایر اگریگیتورها بهظاهر شفافتر بود.
- *تلهپرومو:* یکی دیگر از شرکتهای فعال در این حوزه که نقش مهمی در توزیع خدمات و جذب کاربران داشت.
۳- *سطح شرکتهای ارائهدهنده محتوا (Content Providers):*
این شرکتها خدمات دیجیتال مانند پیامکهای تبلیغاتی، فال حافظ، آهنگ پیشواز، و سرویسهای مشابه را ارائه میدادند. بسیاری از این شرکتها با روشهای غیرشفاف و تبلیغات گمراهکننده، کاربران را بهصورت ناخواسته عضو سرویسهای وس میکردند.
- *شرکتهای رانتی:* بسیاری از این شرکتها وابسته به نهادهای خاص بودند و با بهرهگیری از روابط خود، توانستند درآمدهای کلانی کسب کنند.
- *شرکتهای استارتآپی:* برخی شرکتهای کوچکتر و استارتآپی نیز در این سیستم فعال بودند، اما به دلیل فشار شرکتهای بزرگتر مجبور به همکاری در این سیستم شدند.
# روشهای کلاهبرداری
۱- *عضویت ناخواسته کاربران:*
بسیاری از کاربران بدون اطلاع خودشان عضو سرویسهای ارزش افزوده میشدند.
۲- *عضویت بیش از حد:*
برخی شرکتها بهجای یک سرویس، چندین سرویس را فعال میکردند.
۳- *تبلیغات گمراهکننده:*
شرکتها با وعدههایی مانند دریافت اینترنت رایگان یا شارژ هدیه، کاربران را فریب داده و آنها را بهصورت ناخواسته عضو سرویسهای وس میکردند.
۴- *عدم شفافیت کاربران:* بسیاری از مردم حتی متوجه نبودند که عضو خدمات وس شدهاند و مبلغی از آنها کسر میشود.
# نقش شرکتهای حکومتی و شبهحکومتی
- شرکتهای وابسته به بنیاد تعاون سپاه و ستاد اجرایی فرمان امام، از طریق شرکتهای زیرمجموعه مانند *همراه وس* و *مبینوان*، نقش اصلی در جذب درآمد و نظارت (یا عدم نظارت) داشتند.
- این شرکتها با برخورداری از منابع و ارتباطات گسترده، در تقسیم درآمدهای میلیاردی سهیم بودند.
# درآمدهای کلان و عدم شفافیت
برآورد شده است که این سیستم در اوج فعالیت خود، سالانه حدود ۱۵۰۰ میلیارد تومان (معادل صدها میلیون دلار) درآمد داشته است. از این مبلغ:
- *۴۰٪ سهم شرکتهای ارائهدهنده محتوا:* که بخشی از آن به شرکتهای کوچکتر و استارتآپی تعلق میگرفت.
- *۶۰٪ سهم اپراتورها و اگریگیتورها:* که شامل شرکتهای وابسته به نهادهای حکومتی و نظامی بود.
ضعف نظارتی، تعارض منافع، و عدم آگاهی کاربران نقش مهمی در کلاهبرداری ارزش افزوده داشتند. نقش داود مرادی گراوند به عنوان طراح زیرساخت فنی و مواجهه با چالشهای اخلاقی و مالی این صنعت، قابلتوجه است. شرکتهای بزرگی مانند *همراه وس، مبینوان، تلهپرومو، و پردیس شریف*، به همراه اپراتورهای اصلی (همراه اول و ایرانسل)، در این سیستم نقش محوری داشتند و درآمدهای کلانی کسب کردند.