ละครนอก เรื่อง มโนราห์ ตอน ลาสรงลงสระอโนดาต (มหาวิทยาลัยมหาสารคาม)

ประวัติความเป็นมา
พระสุธน - มโนห์รา วรรณกรรมสมัยอยุธยาที่สำคัญอีกเรื่องหนึ่ง ที่เป็นที่นิยมกันมากในสมัยอยุธยาและไม่ทราบผู้แต่ง ได้แก่ เรื่องพระสุธน ซึ่งได้นำเค้าเรื่องเดิมมาจาก “ปัญญาสชาดก” ที่เรียกว่า “สุธนชาดก”และได้นำมาทำเป็นบทละครเรื่อง "นางมโนห์รา" ในสมัยกรุงศรีอยุธยา ตอนปลายปัญญาสชาดก เป็นวรรณกรรมทางพระพุทธศาสนาเรื่องเอกที่พระเถระนักปราชญ์ ชาวเชียงใหม่ได้รวบรวมเรื่องราวปรัมปราที่เป็นนิทานพื้นถิ่นแพร่หลายในยุคนั้น แล้วนำมารจนาเป็นชาดกขึ้นในระหว่างปี พ.ศ. ๒๐๐๐ - ๒๐๒๒ โดยเขียนไว้ด้วยภาษาบาลี มีทั้งค าประพันธ์ที่เป็นร้อยแก้วและบทคาถาหรือบทร้อยกรองทั้งสิ้น ๕๐ ชาดกโครงสร้างของปัญญาสชาดกมีลักษณะเลียนแบบนิบาตชาดกหรืออรรถกถาชาดกที่พระสงฆ์ชาวลังกาประพันธ์ไว้ อันประกอบด้วย ปัจจุบันวัตถุ อดีตนิทาน บทคาถาภาษิต และสโมธานหรือประชุมชาดกเนื้อหาสาระของปัญญาสชาดกเป็นการพรรณนาถึงเรื่องราวเกี่ยวกับจริยวัตรของตัวละครเอกในเรื่อง คือ พระพุทธเจ้าเมื่อครั้งเสวยพระชาติเป็นพระโพธิสัตว์ซึ่งได้มีปณิธานมุ่งมั่นในการบำเพ็ญบารมีในชาติต่างๆอย่างมั่นคง ไม่ย่อท้อต่อความยากเข็ญและอุปสรรคนานาชนิด โดยปรารถนาสูงสุดเพียงได้บรรลุพระสัมมาสัมโพธิญาณเท่านั้น ซึ่งท้ายที่สุดของแต่ละชาติ พระโพธิสัตว์จะสามารถลุถึงสัมมาสัมโพธิญาณด้วยบารมีที่ถึงพร้อมตามแต่ละชาต

แต่เดิมนั้นละครชาตรี เรื่อง พระสุธน-มโนราห์ เป็นที่นิยมแสดงในแถบภาคใต้ของไทยสมัยก่อนละครชาตรีจะนิยมเล่นแค่ ๓ ตัว คือ ตัวนายโรง ตัวนางเอก และตัวเบ็ดเตล็ด ภายหลังกรมศิลปากรได้ปรับปรุงและแต่งบทละคร เรื่อง มโนราห์ ขึ้นใหม่ผสมผสานดนตรีภาคใต้และภาคกลางเข้าด้วยกัน และได้นำออกแสดง ณ โรงละครศิลปากร ทั้งทางนาฏยกรรมหลายอย่างมาผสมผสานกันอย่างลงตัวแต่ยังคงแนวทางละครชาตรีอย่างเดิมไว้

การแสดงละคร เรื่อง มโนราห์ เริ่มจัดการแสดงขึ้นครั้งแรก เมื่อวันที่ ๒๖ กุมภาพันธ์พ.ศ. ๒๔๙๘ ณ โรงละครศิลปากร ซึ่งมีรูปแบบการแสดงที่ปรับปรุงและสร้างบทขึ้นใหม่ โดยแบ่งได้ ๕ ฉากดังนี้
ฉากที่ ๑ สระโบกขรณี กลางป่า
ฉากที่ ๒ ต าหนักนางมโนราห์ นครปัญจาล
ฉากที่ ๓ หน้าพระลาน นครปัญจาล
ฉากที่ ๔ ป่า (ตอนที่ ๑ อาศรม ใกล้สระโบกขรณี และ ตอนที่ 2 ป่าลึก)
ฉากที่ ๕ ท้องพระโรง นครไกรลาส
ในส่วนการแสดงละครนอก เรื่อง มโนราห์ (ผู้ชายล้วน) ตอน ลาสรงลงสระอโนดาต โดยสำนักการสังคีต กรมศิลปากร ในรายการดนตรีส าหรับประชาชนปีที่ ๖๓ เมื่อวันที่ ๒๒ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๓ ณ สังคีตศาลา พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนคร เป็นการจัดทำบท
ละครขึ้นใหม่ โดย อาจารย์ สมรัตน์ ทองแท้ ควบคุมการทำบทโดยอาจารย์คมสันฐ์หัวเมืองลาดตรวจและแก้ไข โดย อาจารย์ วันทนีย์ ม่วงบุญและอาจารย์ สมชาย ทับพร เป็นผู้บรรจุเพลง
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
โครงการนาฏยบูรณาการ ครั้งที่ 11
โดยนิสิตชั้นปีที่ 1 และชั้นปีที่ 3 สาขาวิชานาฏยศิลป์ไทย นิสิตชั้นปีที่ 2 การละครไทย
ภาควิชาศิลปะการแสดง คณะศิลปกรรมศาสตร์และวัฒนธรรมศาสตร์
มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
วันที่ 4 กรกฎาคม 2564 ณ โรงละครกันทราเธียร์เตอร์ คณะศิลปกรรมศาสตร์และวัฒนธรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม