ถ้าเราภาวนาไม่เป็น เวลาโกรธเราจะรู้สึกว่าเราโกรธ แต่ถ้าเราภาวนาเป็น เราแยกขันธ์ได้เราจะเห็นว่าความโกรธก็ส่วนหนึ่ง จิตที่รับรู้ความโกรธก็เป็นอีกส่วนหนึ่ง จิตไม่เคยโกรธ จิตเป็นแค่ตัวรับรู้ นี่ความโกรธมันแยกออกจากจิต แล้วทันทีที่สติรู้ทันว่ามันโกรธ แล้วจิตแยกผางออกมาตั้งมั่นขึ้นมา ตรงที่จิตแยกตัวออกมาตั้งมั่นขึ้นมาเรียกว่ามันมีสัมมาสมาธิ
สัมมาสมาธิเป็นเหตุใกล้ให้เกิดปัญญา ปัญญาทำหน้าที่ตัด ทำหน้าที่ตัด สติทำหน้าที่จับ ปัญญาทำหน้าที่ตัด อย่างพอความโกรธผุดขึ้นมาสติจับได้เลย อยู่นี่ล่ะ แล้วปัญญาตัดโครมเลย ขาดสะบั้นทันทีเลย ขาดสะบั้น ถ้าจิตเราตั้งมั่น ถ้าจิตเราไม่ตั้งมั่นเราก็ฟุ้งๆๆ ไป แล้วจะมาสงสัย เอ มีสติรู้สภาวะรู้อกุศลแล้วทำไมไม่ดับ สติยังอ่อนไป ถ้าสติถูกต้องแข็งแรง สัมมาสมาธิอัตโนมัติจะเกิด พอมีสัมมาสมาธิ ปัญญามันเกิด สติระลึกรู้อะไรปุ๊บ ปัญญาเห็นไตรลักษณ์ตรงนั้นเลย สภาวะอันนั้นขาดสะบั้นเลย
เพราะฉะนั้นการที่เรามีจิตที่ตั้งมั่นแล้วเห็นไตรลักษณ์เป็นเรื่องใหญ่ ที่เขาภาวนากันแทบเป็นแทบตายแล้วไม่ได้ผล อันแรกเลยสติไม่ถูก เมื่อสติไม่ถูก สมาธิมันก็ไม่ถูก
หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
26 มกราคม 2568