ตามรอยการเดินทางพระครูโพนสะเม็ก สงฆ์ผู้มีบทบาทสถาปนาแคว้นจำปาสัก I ประวัติศาสตร์นอกตำรา EP. 175
เจ้าราชครูหลวง พระครูยอดแก้ว พระครูโพนสะเม็ก พระครูขี้หอม หรือยาครูขี้หอม เป็นชื่อที่ใช้เรียกพระสงฆ์รูปหนึ่งที่มีชื่อเสียงโด่งดังในสมัยล้านช้าง ในฐานะพระสงฆ์ผู้นำชุมชน และการเมืองสองฝั่งโขง
พระครูโพนสะเม็ก คือผู้ที่มีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในการสถาปนาแคว้นจำปาสักขึ้นเป็นอาณาจักรลาวแห่งที่ 3 ได้เป็นผลสำเร็จ หลังต้องอพยพหลีกหนีความวุ่นวายจากการแย่งชิงอำนาจในกรุงเวียงจัน พร้อมกับผู้คนราว 3 พันคน ล่องไปตามลำน้ำโขง
เรื่องราวของพระครูโพนสะเม็กถูกเล่าขานกันปากต่อปากในดินแดนสองฝั่งโขงมาช้านาน ต่อมาได้ถูกบันทึกไว้ในรูปตำนานหลายสำนวน
ประวัติศาสตร์นอกตำรา ออกเดินทางเพื่อสำรวจเส้นทางการเดินทางของพระครูโพรสะเม็ก จากลาว สู่พนมเปญ รวมทั้งดินแดนสี่พันดอน และจำปาสัก ที่ถูกบันทึกเอาไว้ในตำนาน