Pomysł tego odcinka przyszedł mi do głowy kilka miesięcy temu gdy uświadomiłem sobie, że na polskim YouTube nie ma praktycznie żadnego poważnego materiału o Göbekli Tepe, jednym z najbardziej znanych i znaczących stanowisk bliskowschodniej prehistorii. W ciągu tego czasu pojawiło się trochę materiałów, z których niektóre są na naprawdę wysokim poziomie. W trakcie przygotowywania epizodu o Göbekli pomyślałem jednak, że opowiadanie o tym jednym stanowisku wyrywając je z kontekstu w jakim się ono pojawiło, czyli pomijając tysiące lat prehistorii jakie poprzedziły wzniesienie tego tajemniczego kompleksu byłoby błędem. Słuchacz, zwłaszcza taki który niewiele wie o bliskowschodnim neolicie czy epipaleolicie traktowałby Göbekli Tepe jako jakiś niespotykany ewenement, niewytłumaczalny epizod w prehistorii.
Wesprzyj mnie na:
https://patronite.pl/mrocznewieki
https://buycoffee.to/mrocznewieki
https://suppi.pl/mrocznewieki
Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.
Okładka: fot. ibrahimhalil / Shutterstock.com
Ścieżka dźwiękowa:
https://www.epidemicsound.com/track/an7vU7AM16/
https://www.epidemicsound.com/track/wWkoWDEkZC/
https://www.epidemicsound.com/track/7TvlhxMLEb/
https://www.epidemicsound.com/track/IPIzEPQbSH/
https://www.epidemicsound.com/track/n1i3qCRiSO/
https://www.epidemicsound.com/track/W1PsgTm96j/
https://www.epidemicsound.com/track/FsrF6ORZSZ/
https://www.epidemicsound.com/track/pQxMd2wlPM/
Opracowania:
Cauvin J., The Birth of the Gods and the Origins of Agriculture, Cambridge University Press 2003
Mithen S., After the Ice. A Global Human History 20,000-5000 BC, W&N 2012
Schmidt K., Budowniczowie pierwszych świątyń, PIW, Warszawa 2010
Watkins T., Becoming Neolithic. The Pivot of Human History, Routledge 2024
Artykuły:
Groman-Yaroslavski I, Weiss E, Nadel D (2016) Composite Sickles and Cereal Harvesting Methods at 23,000-Years-Old Ohalo II, Israel. PLoS ONE 11(11): e0167151. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0167151
Hilazon tachtit cave. (n.d.). Huji.Ac.Il. Retrieved January 24, 2025, from https://archaeology.huji.ac.il/hilazon-tachtit-cave
Maher, Lisa & Stock, Jay & Finney, Sarah & Heywood, James & Miracle, Preston & Banning, Edward. (2011). A Unique Human-Fox Burial from a Pre-Natufian Cemetery in the Levant (Jordan). PloS one. 6. e15815. 10.1371/journal.pone.0015815.
Moore, A.M.T., Kennett, J.P., Napier, W.M. et al. Evidence of Cosmic Impact at Abu Hureyra, Syria at the Younger Dryas Onset (~12.8 ka): High-temperature melting at 2200 °C. Sci Rep 10, 4185 (2020). https://doi.org/10.1038/s41598-020-60867-w
L. Grosman, N.D. Munro, A. Belfer-Cohen, A 12,000-year-old Shaman burial from the southern Levant (Israel), Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 105 (46) 17665-17669, https://doi.org/10.1073/pnas.0806030105 (2008).
Zdziebłowski, S. (2024, December 13). Padł największy mit dotyczący „najstarszej świątyni świata”. Zagadka Göbeklitepe wyjaśniona? National Geographic. https://www.national-geographic.pl/historia/padl-najwiekszy-mit-dotyczacy-najstarszej-swiatyni-swiata-zagadka-gobeklitepe-wyjasniona/
Licencje Creative Commons:
https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/
https://creativecommons.org/licenses/by/2.5/
https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0/
https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5/
https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/
https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/
0:00 Prehistoryczny Lewant
8:25 Ohalo II
11:30 Kultura kebaryjska
17:00 Natufijczycy
30:00 Pierwsi ogrodnicy czy rolnicy?
43:30 Abu Hureyra i Młodszy Dryas
52:30 Tell Murajbat
57:20 Aetokremnos
1:02:30 Góry Zagros
1:04:30 Göbekli Tepe
1:30:00 Karahan Tepe
1:36:00 Çayönü Tepesi
1:40:25 Podziękowania i źródła