श्रीमद्भगवद्गीतेच्या **पहिल्या अध्यायातील (अर्जुनविषादयोग)** १४ ते २५ श्लोकांचे **"साधक संजीवनी"** ग्रंथानुसार विवरण खाली दिले आहे.
---
### **श्लोक १४ ते २५ (अर्जुनविषादयोग) - सारांश व साधक संजीवनीतील स्पष्टीकरण**
### **श्लोक १४-१५:**
**तथा श्वेतैर्हयैर्युक्ते महति स्यन्दने स्थितौ।
माधवः पाण्डवश्चैव दिव्यौ शङ्खौ प्रदध्मतुः॥ १४॥**
**पाञ्चजन्यं हृषीकेशो देवदत्तं धनञ्जयः।
पौण्ड्रं दध्मौ महाशङ्खं भीमकर्मा वृकोदरः॥ १५॥**
➡️ या श्लोकांमध्ये युद्धभूमीवर श्रीकृष्ण आणि अर्जुन यांनी **शंखनाद** केला. **श्रीकृष्णाने "पाञ्चजन्य", अर्जुनाने "देवदत्त" आणि भीमाने "पौण्ड्र"** नावाचे शंख वाजवले.
📖 **साधक संजीवनीत अर्थ:**
🔹 श्रीकृष्ण हा भगवान असूनही अर्जुनाचा सारथी झाला आहे, याचे गूढ असे की भगवंत भक्ताच्या सेवेसाठी नेहमी तत्पर असतो.
🔹 शंखनाद हे विजयाचे प्रतीक मानले जाते.
---
### **श्लोक १६-१८:**
**अन्ये च बहवः शूरा मदर्थे त्यक्तजीविताः।
नानाशस्त्रप्रहरणाः सर्वे युद्धविशारदाः॥ १६॥**
...
**स घोषो धार्तराष्ट्राणां हृदयानि व्यदारयत्।
नभश्च पृथिवीं चैव तुमुलोऽभ्यनुनादयन्॥ १९॥**
➡️ येथे पांडवांच्या सैन्यातील इतर महायोद्ध्यांनीही शंखनाद केला, त्यामुळे कौरवांच्या मनात भीती निर्माण झाली.
📖 **साधक संजीवनीतील स्पष्टीकरण:**
🔹 अधर्माच्या बाजूने असणाऱ्या कौरवांच्या हृदयात भीती निर्माण झाली, तर धर्माच्या बाजूने असलेल्या पांडवांमध्ये उत्साह निर्माण झाला.
🔹 हे दाखवते की **सत्य आणि धर्म यांच्या बाजूने असणाऱ्यांमध्ये आत्मविश्वास असतो, तर अधर्माच्या बाजूने असणाऱ्यांना अंतःकरणात भीती वाटते.**
---
### **श्लोक २०-२५:**
**अथ व्यवस्थितान्दृष्ट्वा धार्तराष्ट्रान् कपिध्वजः।
प्रवृत्ते शस्त्रसम्पाते धनुरुद्यम्य पाण्डवः॥ २०॥**
...
**सेनयोरुभयोर्मध्ये रथं स्थापय मेऽच्युत॥ २१॥**
➡️ अर्जुन श्रीकृष्णाला विनंती करतो की त्याचा रथ दोन्ही सैन्यांमध्ये उभा करावा, जेणेकरून तो दोन्ही बाजूंना पाहू शकेल. श्रीकृष्ण त्याला मध्यभागी नेतात.
📖 **साधक संजीवनीतील स्पष्टीकरण:**
🔹 अर्जुनाला वाटते की तो स्वतःला शक्तिशाली समजतो आणि युद्धात सहज विजय मिळवेल. पण पुढे त्याला **स्वतःच्या बांधवांवर शस्त्र उगारायचे आहे** हे कळल्यावर त्याच्या हृदयात मोठी चलबिचल सुरू होते.
🔹 श्रीकृष्ण फक्त रथाचा सारथी नसून, ते अर्जुनाला आत्मशोध आणि धर्माचे ज्ञान देण्यासाठीच येथे आहेत.
🔹 "सेनयोरुभयोर्मध्ये" हा शब्द सूचित करतो की श्रीकृष्ण **नेहमी न्यायाच्या मध्यभागी उभे राहतात.**
---
### **सारांश:**
१. **शंखनाद** हा विजय व आत्मविश्वासाचा संकेत आहे, पण अधर्माच्या बाजूने असणाऱ्यांना तो भयभीत करतो.
2. **अर्जुनाचा अहंकार दिसतो** – त्याला वाटते की तो विजयी होईल, पण प्रत्यक्ष युद्धभूमीत मात्र त्याची भावना बदलते.
3. **श्रीकृष्ण फक्त रथाचा सारथी नाहीत, ते अर्जुनाला आत्मबोध देणारे गुरु आहेत.**
4. **धर्म आणि अधर्म यामध्ये सदैव अंतर असते, आणि भगवंत नेहमी धर्माच्या बाजूने असतात.**
---
ही **"साधक संजीवनी"** ग्रंथातील पहिल्या अध्यायाच्या १४-२५ श्लोकांची साधारण व्याख्या आहे.