Bilmek... Ne işimize yarayacak?

“Bu gerçekten çağımızın hatası: Yeni şeyler keşfetmenin yeterli olduğunu düşünüyoruz, fakat daha çok bilmenin, buna karşılık gelen bir ahlaki gelişim de gerektirdiğinin farkında değiliz.” Carl Jung. --- Pi sayısı ne işimize yarayacak? Sahi ne işimize yarayacak bu Pi sayısı? Ya da bu tuhaf trigonometri formülleri? Ya da ne bileyim adını sanını belki de bir daha duymayacağımız garip teoremler? Mr. Finch birazdan ne işe yaradığını göstererek, ucu açık bir çek uzatacak. Fakat ben size bu açık çekle neler yapılabileceğine dair birkaç şey göstermek istiyorum. 1857 yılında Altın Gemisi olarak da bilinen SS Central America, içerisindeki yüzlerce yolcusu ve mürettabatıyla kayıplara karıştı. Kasırga sonrası batan bu geminin nerede olduğunu bulmak için büyük bir arayışa girildi. Çünkü gemi şu anki değeriyle 750 milyon dolarlık altın taşıyordu. Fakat geminin enkazı asla bulunamadı. Tabii, bu haber bu insanlar için harika bir haber. Neden? Çünkü bunu yapabiliyorlar. Tabii bu çabalar da pek sonuç vermiyor. Ta ki 1988 yılında Tommy Gregory Thompson, geminin olası battığı yeri tespit etmek için Bayes arama teoremini kullanana kadar. Bu da ne şimdi yahu, Bayes arama teoremi?  Yani 2023 yılında kaç kişi duydu ki 1988 de bir hazine avcısı duymuş olsun ve bunu hazineyi bulmak için kullansın? Ama Thompson bu teoremi duymuştu ve hayatının akışını bununla nasıl değiştirebileceğini çözmüştü. Olayın yaşandığı zamandaki tarihsel bilgilerden yola çıktı. Elde ettiği bu verileri kullanarak, altının nerede olabileceğine dair bir olasılık haritası oluşturdu. Bu harita ona, herhangi bir konumda altının bulunma ihtimalini veriyordu. En iyi ihtimalli olan yerlerden, en düşük ihtimalli olanlara doğru aramaya başladı. Sonucu tahmin etmişsinizdir. Thompson batığı buldu! İçinden 100-150 milyon dolar değerinde altın çıkarıldı. Bayes arama teoremini kullanmayı akıl etmesi, tarihe adını altın harflerle kazıttı.  Tabii bir de milyoner oldu. Fakat esas hikaye yeni başlamıştı. Hakkında davalar açıldı. E tabi o kadar altını, öylece elleriyle verecek değillerdi. Takımına ve yatırımcılarına ödeme yapmadan bir miktar altın satması başına bela oldu. Sonra kaçarak kayıplara karıştı. Geriye kalan altına ne olduğunu kendisi hariç kimse bilmiyordu. Derken Florida’da bir otelde başka bir kaçakla yakalandı ve soluğu hapiste aldı. Thompson bugün 70 yaşında ve hala hapiste. Kayıp altınlar nerede bilinmiyor. Söylemesi karşılığında hapisten salınması teklif edilse de, altınların nerede olduğunu bilmediğini söylüyor. Öyle görünüyor ki bazı şeyler için sadece matematik yetmiyor… Fakat bu Bayes teoremi çok ilgi çekici. Size şunu söyleyebilirim: Çok iyi bilmemiz gerektiği halde hakkını veremediğimiz bir konu bu. Hiç akla gelmeyecek bir şekilde özellikle tıp eğitiminde önemli bir yeri olması gerektiğine uzmanlar sürekli vurgu yapıyor. Ne yazık ki istatistiğin bu tür kötüye kullanımları çok yaygın. Günümüzde dezenformasyon çok popüler bir konu halinde geldi. Artık özellikle politik amaçlarla haber kanallarının bu tür içerikleri bilerek ürettiği sıklıkla tartışılıyor. Hatta öyle ki, kimse gerçekten objektif değil. Artık bilmek zorundayız.  Ne işimize mi yarayacak? Sanırım artık söylememe gerek yok.  Bilmek size bir şey kazandırır. Bu bilgiyi kullanmak ise başka bir şeydir. Fakat, esas farkı yaratan, onu nasıl kullandığımızdır. --- Araştıran ve Yazan: Ögetay Kayalı Düzenleyen ve Sunan: Barış Özcan Kurgulayan: Alperen Çatak --- Videonun tam metni ve bağlamsal kaynaklar: https://barisozcan.com